Wykorzystanie sztucznej inteligencji w militariach. Rewolucja w nowoczesnej obronności

Sztuczna inteligencja (AI) fundamentalnie zmienia oblicze współczesnych działań wojennych i systemów obronnych na całym świecie. Od autonomicznych systemów uzbrojenia po zaawansowane sieci cyberbezpieczeństwa, technologie AI stają się nieodzownym elementem strategii militarnych głównych mocarstw. Ta transformacja technologiczna nie tylko zwiększa możliwości operacyjne sił zbrojnych, ale także stawia przed nimi nowe wyzwania etyczne, strategiczne, no i finansowe. Globalne inwestycje w militarne zastosowania AI osiągnęły w zeszłym roku wartość 9,31 miliarda dolarów i przewiduje się, że będą rosły w tempie 13% rocznie do 2030 roku.

Wiceminister obrony narodowej Cezary Tomczyk:

Średnio mamy 5 tysięcy ataków na nasze sieci wojskowe rocznie. Statystycznie co dwie godziny dochodzi do ataku na polskie sieci wojskowe. To właśnie polscy żołnierze bronią nas przed tym – przed ujawnieniem wrażliwych informacji i skompromitowaniem naszych sieci wojskowych. To jest dzisiaj kluczowe zadanie. Sztuczna inteligencja to przyszłość, ale przyszłość zaczyna się teraz – dzieje się tu i teraz. Musimy być w awangardzie, musimy być w czołówce, jeśli chodzi o sztuczną inteligencję i implementację najważniejszych rozwiązań.

Systemy rozpoznania i obserwacji

Jednym z kluczowych obszarów wykorzystania sztucznej inteligencji w wojsku jest analiza danych wywiadowczych, obserwacyjnych i rozpoznawczych (ISR – Intelligence, Surveillance, and Reconnaissance). Algorytmy AI są w stanie w czasie rzeczywistym przetwarzać ogromne ilości informacji pochodzących z satelitów, dronów czy kamer, szybciej niż człowiek, wskazując potencjalne cele i wykrywając nietypowe zdarzenia.

Przykładem jest Project Maven, rozwijany przez Pentagon, a obecnie zarządzany przez National Geospatial-Intelligence Agency. Rozwiązanie to umożliwia automatyczne rozpoznawanie obiektów na obrazach z systemów nadzoru, znacznie skracając ich analizę.

W polskim wojsku, intensywne prace nad zastosowaniem sztucznej inteligencji w systemach rozpoznawania prowadzi wspomniane już na początku DKWOC (Dowództwo Komponentu Wojsk Obrony Cyberprzestrzeni), realizowane są one za pomocą bezzałogowych statków powietrznych (najliczniejszą reprezentację stanowią tu polskie drony FlyEye). Dane z dronów przesyłane są w czasie rzeczywistym na stanowiska dowodzenia, gdzie są poddawane analizie przez wcześniej wyuczony model AI.

Autonomiczne systemy bojowe

Rozwój autonomicznych systemów uzbrojenia (AWS) reprezentuje jedną z najbardziej kontrowersyjnych, ale strategicznie istotnych aplikacji AI w militariach. Te systemy wykorzystują uczenie maszynowe, zaawansowane sensory i analitykę danych do identyfikacji, śledzenia i atakowania celów w pełni autonomicznie, w zasadzie bez udziału człowieka. Stąd obawy związane z ryzykiem błędnych klasyfikacji zagrożeń czy nieuzasadnionego wykorzystywania AWS w przestrzeni publicznej.

Autonomiczne systemy uzbrojenia to nie tylko pojedyncze maszyny, ale całe klasy technologii wykorzystujących sztuczną inteligencję do prowadzenia działań bojowych bez ciągłego nadzoru człowieka. Wśród nich największe znaczenie mają drony i bezzałogowe statki powietrzne (UAV – Unmanned Aerial Vehicles), które mogą działać zarówno samodzielnie, jak i w zorganizowanych rojach. Dzięki takiej formacji maszyny są w stanie monitorować i patrolować rozległe obszary, błyskawicznie dzielić się informacjami między sobą i dynamicznie dostosowywać swoje manewry do sytuacji w polu walki w oparciu o dane z czujników i systemów rozpoznawczych w czasie rzeczywistym.

Drugim elementem są inteligentne pociski wyposażone w algorytmy sztucznej inteligencji. W przeciwieństwie do tradycyjnych, których trajektoria jest ustalana jeszcze przed wystrzeleniem, nowoczesne pociski potrafią modyfikować swój tor lotu w zależności od napływających danych. Oznacza to, że mogą unikać systemów obrony przeciwrakietowej, zmieniać kurs, by nie zostać przechwycone, oraz skuteczniej śledzić i atakować ruchome cele. Takie rozwiązania zwiększają precyzję uderzeń i utrudniają przeciwnikom skuteczną obronę.

W efekcie tego typu zasoby tworzą coraz bardziej złożony ekosystem uzbrojenia, w którym zdolność do adaptacji i samodzielnego podejmowania decyzji przez maszyny staje się równie istotna, jak ich moc ogniowa czy zasięg działania.

Tutaj doskonałym przykładem autonomicznych systemów bojowych będzie program Air Combat Evolution (ACE) DARPA, w ramach którego to w 2020 roku AI pokonało doświadczonego pilota F-16 w wirtualnych walkach powietrznych 5-0, a w 2023 roku AI pilotowało X-62A w prawdziwej walce powietrznej przeciwko F-16 pilotowanemu przez człowieka.

Wracając tu do polskiej armii, nie sposób nie wspomnieć o przełomowych ćwiczeniach eksperymentalnych FEX-2024 w Nowej Dębie, gdzie testowany był futurystyczny robot bojowy. PIAP HUNTeR – ważący blisko 4 tony bezzałogowy pojazd lądowy wyposażony w Zdalny Moduł Uzbrojenia ZMU-03 z karabinem 12,7 mm.

Robot ten znajduje szerokie zastosowanie, zarówno rozpoznawcze w terenie, jak i jako wsparcie ogniowe.

Cyberbezpieczeństwo i wojna cybernetyczna

Cyberprzestrzeń przekształciła się w kluczowy obszar konfliktów, a sztuczna inteligencja odgrywa w niej centralną rolę – zarówno w aspektach obronnych, jak i ofensywnych. Algorytmy AI nadzorują infrastrukturę wojskową, błyskawicznie identyfikując włamania czy nietypowe działania w systemach. Cyberataki nierzadko opierają się na ukrytych schematach i sygnaturach obecnych w ogromnym strumieniu danych, które AI potrafi wykryć dzięki zaawansowanym zdolnościom analizy wzorców.

Jak podkreślił generał Aymeric Bonnemaison, dowódca francuskiego Cyber Defence Command: „Nie ma cyberobrony bez AI i nie ma AI bez cyberobrony„. Systemy AI mogą wykrywać nieprawidłowe zachowania mogące wskazywać na infiltrację złośliwego oprogramowania lub próby phishingu, identyfikować podatności często pomijane przez tradycyjne metody bezpieczeństwa oraz zapewniać alerty w czasie rzeczywistym, umożliwiając szybkie reagowanie na incydenty bezpieczeństwa.

Logistyka i zarządzanie łańcuchami dostaw

Sztuczna inteligencja coraz mocniej wkracza w obszar wojskowej logistyki, całkowicie zmieniając jej oblicze. Dzięki niej łatwiej jest planować i rozdzielać zasoby, przewidywać potrzeby żołnierzy oraz automatyzować skomplikowane procesy dostaw. Dobrym przykładem jest Defense Logistics Agency (DLA), która to wdrożyła aż 55 modeli AI obejmujących ponad 200 praktycznych zastosowań. W efekcie powstał jeden z najbardziej nowoczesnych i złożonych systemów zaopatrzeniowych na świecie, opartych w całości na sztucznej inteligencji.

Nowoczesne algorytmy AI potrafią w błyskawicznym tempie przeanalizować gigantyczne ilości danych, a następnie podpowiedzieć, jakie dostawy i kiedy trzeba zabezpieczyć. To oznacza większą pewność, że wszystko – od żywności po części do pojazdów – dotrze na czas tam, gdzie jest najbardziej potrzebne. Co więcej, analityka predykcyjna pozwala przewidzieć, kiedy sprzęt może ulec awarii. Dzięki temu nie czeka się, aż pojazd się zepsuje – odpowiednie części można wymienić wcześniej, co realnie zwiększa sprawność i gotowość jednostek wojskowych. Przykładem takiego systemu predykcyjnego jest opracowany przez amerykańskie lotnictwo projekt PANDA (Predictive Analytics and Decision Assistant).

Polska strategia AI w obronności

Polska aktywnie rozwija swoje możliwości AI w dziedzinie obronności. Ministerstwo Obrony Narodowej opublikowało w zeszłym roku kompleksową strategię sztucznej inteligencji do 2039 roku, która ma na celu wzmocnienie pozycji naszego kraju jako istotnego gracza w szybko zmieniającym się cyfrowym środowisku bezpieczeństwa wojskowego. Dokument ten wyznacza kierunki odpowiedzialnego rozwoju i wdrożenia AI w Siłach Zbrojnych RP, umożliwiając wykorzystanie najnowszych technologii dla poprawy ich efektywności i przewagi strategicznej.

Strategia skupia się na kilku kluczowych obszarach zastosowania AI w działaniach wojskowych. Należą do nich autonomiczne systemy bojowe, takie jak bezpilotowe platformy powietrzne, lądowe i morskie, które zwiększają możliwości operacyjne bez narażania personelu. Kolejnym ważnym aspektem jest wywiad i rozpoznanie, gdzie AI wspiera zaawansowaną analizę dużych zbiorów danych, rozpoznawanie wzorców oraz szybkie wykrywanie zagrożeń.

Strategia podkreśla także rolę sztucznej inteligencji w logistyce poprzez wdrażanie systemów predykcyjnej konserwacji i optymalizacji łańcucha dostaw oraz w cyberbezpieczeństwie, gdzie AI napędza automatyczne wykrywanie i reakcję na zagrożenia w sieci.

Z kolei wspomniane już na początku Centrum Implementacji Sztucznej Inteligencji (CISI), powołane w ramach Dowództwa Komponentu Wojsk Obrony Cybernetycznej będzie odpowiedzialne za rozwój i wdrażanie technologii AI w kluczowych obszarach operacyjnych sił zbrojnych, w tym analizę danych wywiadowczych i rozpoznawczych, autonomiczne systemy bojowe, wsparcie podejmowania decyzji oraz optymalizację logistyki.

AI Summit PJAIT 2025 z panelem o przyszłości AI w obronności

17 września 2025 roku Polsko-Japońska Akademia Technik Komputerowych (PJATK) w Warszawie organizuje kluczowe wydarzenie dla branży – AI Summit PJAIT 2025. Ta prestiżowa konferencja poświęcona przyszłości i aspektom rozwoju sztucznej inteligencji oraz wyzwaniom z tym związanym, stanowi platformę dla ekspertów, naukowców, praktyków i entuzjastów, którzy dzielą wspólne zainteresowanie AI.

Szczególnie istotny w kontekście niniejszego artykułu jest panel dyskusyjny „AI I BEZPIECZEŃSTWO”, który będzie poświęcony niektórym zagadnieniom, które omawiamy w tym artykule – zastosowaniu sztucznej inteligencji w systemach obronnych i militarnych. Podczas tego bloku eksperci z branży obronnej będą dyskutować o najnowszych trendach, wyzwaniach i możliwościach, jakie AI stwarza dla współczesnych sił zbrojnych.

Zachęcamy wszystkich zainteresowanych przyszłością AI – nie tylko w obronności, do uczestnictwa w tym wyjątkowym wydarzeniu. Więcej informacji oraz rejestracja dostępne są na stronie AI Summit PJAIT 2025.

Przyszłość AI w wojskowości

Przyszłość sztucznej inteligencji na polu walki to nie tylko kwestia innowacyjnych technologii, lecz także ogromne wyzwanie etyczne i organizacyjne. Do końca tej dekady AI może stać się kluczowym elementem procesów decyzyjnych, logistyki i działań taktycznych, redefiniując tym samym zasady prowadzenia konfliktów.

Aby jednak w pełni wykorzystać jej potencjał i jednocześnie zminimalizować ryzyko, organizacje obronne muszą priorytetowo traktować tworzenie solidnych ram etycznych, przejrzystych mechanizmów odpowiedzialności oraz rozwój współpracy międzynarodowej.