PJATK na Konferencji Lalka Nova 3
Rozpoczęcie przygody z programowaniem to ekscytujący moment, który otwiera drzwi do fascynującego świata nowych technologii. Jednak droga do zostania profesjonalnym programistą jest wyboista i pełna wyzwań. Większość początkujących popełnia podobne błędy, które mogą hamować rozwój, a w skrajnych przypadkach – zniechęcić do dalszej nauki. Dobrą wiadomością jest jednak to, że można ich uniknąć, o ile będzie się ich świadomym.
Ignorowanie podstaw programowania
Jednym z najpoważniejszych błędów, jakie popełniają osoby rozpoczynające naukę programowania, jest zbyt szybkie przechodzenie do zaawansowanych technologii bez solidnego opanowania fundamentów. Wielu początkujących programistów koncentruje się na modnych frameworkach czy bibliotekach, zapominając o kluczowych koncepcjach takich jak algorytmy, struktury danych czy paradygmaty programowania.
Nieznajomość tych podstawowych zasad prowadzi do poważnych konsekwencji. Programiści, którzy nie rozumieją typów danych, mogą stosować niewłaściwe typy w swoich operacjach, co skutkuje nieprzewidywalnym zachowaniem programu. Bez zrozumienia algorytmów i struktur danych, trudno jest tworzyć wydajne rozwiązania, które będą skalowalne i efektywne.
Jak tego unikać: Przed rozpoczęciem nauki konkretnej technologii warto na start poświęć czas na zrozumienie fundamentalnych koncepcji programowania. Nauczyć się zmiennych, pętli, funkcji, obiektów oraz podstawowych algorytmów.
Ważnym krokiem na początku drogi jest edukacja. Studiowanie informatyki w PJATK zapewnia systematyczne poznawanie podstaw oraz korzystanie z wiedzy i doświadczenia wykładowców, którzy pomagają zbudować mocne fundamenty pod dalszy rozwój w świecie programowania.
Zaniedbywanie czytelności i formatowania kodu
Początkujący programiści często skupiają się wyłącznie na tym, aby kod działał, bagatelizując kwestie jego czytelności i formatowania. To prowadzi do sytuacji, w której taki nieuporządkowany kod jest trudny do zrozumienia nie tylko dla innych, ale także dla autora już po kilku tygodniach czy miesiącach od jego utworzenia.
Programiści częściej czytają kod, niż go piszą, dlatego czytelność jest kluczowa. Kod napisany dziś będzie czytany wielokrotnie – podczas debugowania, dodawania nowych funkcji czy code review.
Jak tego unikać: Aby unikać tego błędu, należy od początku stosować zasady czystego kodu (clean code). Obejmują one używanie zrozumiałych i opisowych nazw zmiennych i funkcji, stosowanie odpowiednich wcięć i formatowania, dzielenie długiego kodu na mniejsze, dobrze nazwane funkcje, oraz zachowanie spójnego stylu kodowania w całym projekcie.
Pomocne jest również korzystanie z narzędzi do automatycznego formatowania kodu, takich jak linter (np. Pylint) czy formater (np. Prettier). Te narzędzia automatycznie wskazują błędy stylistyczne i mogą nawet automatycznie poprawiać formatowanie kodu. Warto też wyrobić w sobie nawyk regularnego refaktoryzowania kodu, aby utrzymać go w czystości i przejrzystości.
Brak testowania kodu
Pisanie kodu bez systematycznego testowania to pułapka, w którą wpadają niemal wszyscy początkujący programiści. Wielu nowicjuszy pisze duże fragmenty kodu bez sprawdzania, czy poszczególne elementy działają zgodnie z założeniami. Taka praktyka prowadzi do gromadzenia się błędów, które później są trudne do zlokalizowania i naprawienia.
Brak testów oznacza również, że programista nie rozumie w pełni, jak działa jego aplikacja i gdzie mogą występować potencjalne problemy. Testowanie kodu bowiem, to nie tylko narzędzie do wykrywania błędów – to sposób na zrozumienie zachowania programu i budowanie pewności co do jego poprawności.
Jak tego unikać: Najlepiej wprowadzić i utrwalić praktykę testowania od samego początku swojej przygody z programowaniem, poprzez testowanie kodu na bieżąco, po napisaniu każdej funkcji czy modułu.
Konieczne jest więc poznanie tutaj różnych rodzajów testów, takich jak testy jednostkowe, które sprawdzają najmniejsze możliwe jednostki kodu, testy integracyjne weryfikujące współpracę poszczególnych komponentów, a także testy systemowe sprawdzające już całą aplikację.
Pomocne jest też zastosowanie tu metodyki TDD (Test-Driven Development), która polega na pisaniu testów przed napisaniem właściwego kodu oraz korzystanie z frameworków testowych odpowiednich dla danego języka programowania, na przykład Pytest dla Pythona.
Nieuczenie się na błędach
Błędy są naturalną i nieodzowną częścią procesu uczenia się programowania. Jednak wiele osób popełnia ten sam błąd wielokrotnie, nie wyciągając z niego wniosków. Problem nie polega więc na popełnianiu błędów, ale na późniejszym braku ich analizy i zrozumienia.
Początkujący programiści często ignorują komunikaty o błędach lub je pomijają, skupiając się tylko na szybkim znalezieniu rozwiązania bez zrozumienia przyczyny problemu. Taka postawa prowadzi do powtarzania tych samych pomyłek i hamuje rozwój.
Jak tego unikać: Warto opracować sobie własny i systematyczny proces analizy błędów. W przypadku napotkania błędu nie trzeba od razu szukać jego rozwiązania w internecie – najlepiej poświęcić ten czas na zrozumienie komunikatu o błędzie.
Oczywiście, wymaga to więcej czasu niż znalezienie gotowego rozwiązania, ale tylko na początku. Takim podejściem można przecież stworzyć sobie osobistą bibliotekę błędów, w której będziemy dokumentować napotkane problemy i ich rozwiązania. Taka dokumentacja stanie się cennym źródłem wiedzy na przyszłość i pomoże zauważyć powtarzające się wzorce w naszych błędach.
Kopiowanie kodu bez zrozumienia
Niejako kontynuacją czy bardziej konsekwencją poprzedniego błędu jest kopiowanie kodu, czyli jedna z najbardziej szkodliwych praktyk w programowaniu, szczególnie wśród początkujących. Polega ona na kopiowaniu fragmentów kodu z różnych źródeł – Stack Overflow, forów internetowych, projektów open source czy od współpracowników – bez pełnego zrozumienia, jak ten kod działa. Praktyka ta nazywana jest copy-and-paste programming.
Niestety, problem z kopiowaniem kodu bez jego zrozumienia jest wielowymiarowy. Po pierwsze, kod często pochodzi z różnych kontekstów i może zawierać założenia, które nie są już aktualne w nowym środowisku. Po drugie, kopiowanie bez zrozumienia hamuje rozwój umiejętności krytycznego myślenia i rozwiązywania problemów, które są kluczowe dla każdego programisty. Po trzecie, taki kod często zawiera ukryte błędy, które mogą ujawnić się dopiero po pewnym czasie.
Jak tego unikać: W przypadku gdy znajdziemy fragment kodu, który rozwiązuje nasz problem, nie należy go od razu kopiować i wklejać. Najpierw trzeba koniecznie go przeczytać i upewnić się, że rozumiemy każdą jego linijkę. W następnym kroku nadal warto unikać typowego kopiuj – wklej, lepiej przepisać kod ręcznie – ten proces pomaga w zapamiętaniu i w jeszcze głębszym jego zrozumieniu. W trakcie może okazać się jeszcze, iż możemy dany kod dostosować do swoich potrzeb czy nawet znaleźć inne, prostsze i już własne rozwiązanie.
Nadmierna komplikacja rozwiązań
Początkujący programiści często starają się zaprojektować systemy, które będą działać w każdej możliwej sytuacji, dodając funkcje „na wszelki wypadek”, „a nuż się przyda” lub stosując zaawansowane wzorce projektowe tam, gdzie wystarczyłoby proste rozwiązanie.
Przyczyny takiego podejścia często wynikają z chęci zaprezentowania swoich umiejętności, przedwczesnej optymalizacji, próby przewidzenia wszystkich przyszłych wymagań czy braku jasnych specyfikacji projektu. Problem w tym, że nadmierna komplikacja prowadzi do dłuższego czasu rozwoju, wyższych kosztów, trudniejszego utrzymania kodu oraz obniżonej elastyczności systemu
Jak tego unikać: Wybierać raczej te najprostsze rozwiązania, które spełniają aktualne wymagania. Prostota często prowadzi do lepszych rezultatów niż złożone architektury. Tworzenie na zapas funkcjonalności, których aktualnie nie potrzebujemy, tylko komplikuje projekt.
Tak więc przed dodaniem nowej warstwy abstrakcji czy skomplikowanego wzorca projektowego, warto zawsze zadać sobie pytanie: czy to naprawdę jest niezbędne w tym momencie?
Zaniedbywanie umiejętności debugowania
Debugowanie to jeden z najważniejszych aspektów programowania, który jednak często jest pomijany przez początkujących. Traktują oni błędy jako przeszkody do ominięcia jak najszybciej, zamiast jako okazje do nauki i rozwoju umiejętności analitycznych.
Efektywne debugowanie wymaga rozwijania specyficznych umiejętności: umiejętności czytania i interpretowania komunikatów o błędach, systematycznego podejścia do lokalizowania problemu, znajomości narzędzi deweloperskich oraz cierpliwości w śledzeniu wykonania kodu krok po kroku. Początkujący często nie potrafią korzystać z debuggerów, zamiast tego stosując chaotyczne metody prób i błędów.
Jak tego unikać: Przede wszystkim trzeba się nauczyć czytać komunikaty o błędach ze zrozumieniem – zawierają one cenne informacje o typie błędu, jego lokalizacji i kontekście.
Ważne jest też poznanie narzędzi debugowania dostępnych w danym środowisku programistycznym – większość IDE oferuje zaawansowane funkcje jak breakpointy, które pozwalają zatrzymać wykonanie programu w określonym miejscu i zbadać stan zmiennych. Pomocna będzie też metoda backtracingu, czyli śledzenia wstecz od miejsca wystąpienia błędu.
W końcu podobnie jak w sekcji uczenia się na błędach warto dokumentować swój proces debugowania, aby móc później wrócić do tych doświadczeń.
Ignorowanie dokumentacji i dobrych praktyk
Dokumentacja to aspekt programowania, który jest często bagatelizowany przez osoby początkujące. Pomijanie czytania dokumentacji bibliotek i frameworków, z których się korzysta, prowadzi do błędów i marnowania czasu na rozwiązywanie problemów, które są już wyjaśnione w dokumentacji.
Równie problematyczne jest nietworzenie własnej dokumentacji kodu. Początkujący programiści często uważają, że dokumentowanie kodu to strata czasu, nie zdając sobie sprawy, że wrócą do tego kodu po kilku miesiącach i będą mieli trudności ze zrozumieniem własnych rozwiązań.
Jak tego unikać: Nauczyć się czytać dokumentację techniczną – to kluczowa umiejętność każdego programisty. Dokumentacja zawiera nie tylko opis funkcji i klas, ale także przykłady użycia, najlepsze praktyki i częste problemy. Z kolei tworzenie własnej dokumentacji dla swoich projektów, ułatwia nie tylko innym zrozumienie naszego kodu, ale również nam samym, gdy wrócimy do projektu po dłuższej przerwie.
Nieznajomość narzędzi programistycznych
Początkujący programiści często nie wykorzystują w pełni dostępnych narzędzi, które mogłyby znacząco ułatwić im pracę. Szczególnie problematyczna jest nieznajomość systemów kontroli wersji, takich jak Git, które są standardem w profesjonalnym programowaniu.
Praca bez systemu kontroli wersji to poważne ryzyko – można stracić całą dotychczasową pracę w wyniku jednego błędu, a eksperymentowanie z kodem staje się niebezpieczne. Dodatkowo współpraca w zespole bez znajomości Gita jest praktycznie niemożliwa.
Jak tego unikać: Już od samego początku przygody z programowaniem uczyć się podstaw Gita. Nawet jeśli pracujemy nad osobistymi projektami, korzystanie z systemu kontroli wersji jest doskonałą okazją do nauki w bezpiecznym środowisku.
Można wykorzystywać do tego platformy takie jak GitHub czy GitLab do przechowywania swoich projektów i co istotne w dalszej karierze – budowania portfolio.
Nierozwijanie umiejętności miękkich
Na koniec zostawiliśmy jeden z najmniej oczywistych, ale równie istotnych błędów dla początkujących programistów, którzy skupiają się wyłącznie na umiejętnościach technicznych, zapominając o znaczeniu kompetencji miękkich. Tymczasem w rzeczywistym środowisku pracy umiejętności takie jak komunikacja, praca zespołowa czy zarządzanie czasem, są równie ważne jak znajomość języków programowania.
Praca programisty to nie tylko pisanie kodu – to również współpraca z innymi członkami zespołu, komunikowanie problemów i rozwiązań, uczestnictwo w przeglądach kodu (code reviews) oraz prezentowanie swoich pomysłów. Bez rozwiniętych umiejętności miękkich trudno jest funkcjonować w zespole deweloperskim i awansować na wyższe stanowiska.
Jak tego unikać: Rozwijać umiejętności komunikacyjne od samego początku. Uczyć się jasno i precyzyjnie wyrażać swoje myśli, zarówno w mowie, jak i piśmie. Na pewno pomoże w tym udział w projektach zespołowych, które uczą współpracy i dzielenia się wiedzą.
Ważne jest też rozwijanie umiejętności odbierania i udzielania konstruktywnej krytyki podczas przeglądów kodu. Nie bez znaczenia będzie również umiejętność zarządzania czasem i priorytetami – w pracy programisty często trzeba żonglować wieloma zadaniami jednocześnie.
Jak dołożymy do tego pracę nad samodyscypliną i wytrwałością, czyli kluczowymi cechami przy rozwiązywaniu trudnych problemów programistycznych, droga do kariery stanie otworem – umiejętności interpersonalne, często są bowiem decydujące o sukcesie w najbardziej pożądanych stanowiskach w branży IT.
Przejście od początkującego do kompetentnego programisty to proces, który wymaga czasu, cierpliwości i systematycznej pracy. Wszystkie opisane w tym artykule błędy są naturalne i popełnia je większość osób uczących się programowania. Kluczem nie jest ich całkowite unikanie – co jest niemożliwe – ale świadome rozpoznawanie i szybkie korygowanie.
Studia na kierunku Informatyka w PJATK zapewniają systematyczne i kompleksowe podejście do nauki programowania, pomagając unikać wielu z opisanych błędów, dzięki ustrukturyzowanemu programowi nauczania, wsparciu mentorów i praktycznym projektom zespołowym. Jednak niezależnie od wybranej ścieżki edukacji – formalnej czy samodzielnej – świadomość typowych błędów początkujących i aktywna praca nad ich unikaniem znacząco przyspieszy rozwój i ułatwi start poważnej kariery w branży IT.
Pamiętajmy przy tym, że każdy błąd to okazja do nauki. Najważniejsze, aby nie zniechęcać się, wyciągać wnioski i systematycznie rozwijać swoje umiejętności. Droga do zostania profesjonalnym programistą jest wprawdzie długa, ale satysfakcjonująca – a unikanie opisanych w tym artykule błędów z pewnością ją istotnie skróci.
Zobacz inne aktualności
Wykład Dariusza Lenarczyka: 28 lat doświadczenia w ERP, integracjach i AI w biznesie
„Czas na upgrade” – kontynuacja cyklu eksperckich webinarów PJATK!
